VINCENT VAN GOGH EN WINDMOLENS

 

In het boek van Jan Hulsker "Van Gogh en zijn weg/het complete werk" zijn er nogal wat tekeningen van Van Gogh uit zijn Nuenense (1883-1885) tijd van windmolens (namelijk: JH 911,JH 912,JH 913,JH 914,JH 915,JH 918,JH 919). Ook zijn er nogal wat veronderstellingen en gissingen waar die molens zich dan bevonden moeten hebben. 

1

Een kandidaat daarvoor is de windkorenmolen  "de Roosdonck" op de grens van Nuenen en Gerwen en zou zo vanuit de achterzijde van de hut van de aardappeleters aan de Gerwenseweg 4 getekend kunnen zijn. Daar woonde immers familie de Groot van Rooij die bekend is geworden van het schilderij "de Aardappeleters" en de vele voorstudies die Van Gogh maakte in de periode  mei/augustus 1885. Deze molen was echter rampzalig tijdens de bouw op 17-10-1883 ingestort, twee maanden voordat Van Gogh in Nuenen arriveerde. Het metselwerk was toen op 15 meter hoogte. De bewoners van "de hut" moeten dat allemaal van dichtbij hebben meegemaakt. Een jonge man van 18 jaar (Martinus Swinkels) kwam daarbij om het leven. Vijf andere personen raakten bekneld of gewond maar overleefden het ongeluk wel. Dit zal allemaal veel consternatie gegeven hebben in die tijd. Het puin is geruimd en in tien maanden tijd is een nieuwe slankere molen gebouwd, in opdracht van  Marcelius v.d. Eijnden, door Anthonius van Himbergen uit Woensel. Dat moet een knap staaltje geweest zijn door het opmetselen en plaatsen van het interieur en de wieken. De molen is weer in gebruik genomen op 13 augustus 1884. Op de tekeningen is het koren klaar om gemalen te worden. Normaal gesproken is het koren rijp begin augustus??? 

De gemetselde molen was een  slankere/rankere uitvoering dan voorheen. De officiële ingebruikneming komt pas in 1885, zoals in de papieren is aangegeven. Waar zou ondertussen het koren gemalen kunnen wezen, want de boeren moeten dan zijn uitgeweken. 

2

Op tekening JH 911 en JH 918 zien we een duidelijk dikkere uitvoering en blijkbaar een houten beltmolen, zoals grondzeilers ook wel eens verplaatsbaar gemaakt werden. Van Gogh arceerde de molen alsof hij 8-kantig was. Zo een molen stond ook in Eindhoven (Woensel) aan het Meulenpaaike tussen het koren aan de huidige Lijmbeekstraat en Boschdijk. Kadastraal sectie Woensel T 2674. Dat was een paar honderd meter bij het huis van Anton Kerssemakers vandaan aan de overkant van de spoorlijn. Van Gogh bezocht Eindhoven en Kerssemakers veelvuldig, dagen en weken zoals we weten uit de brieven en ook de herinneringen van Anton Kerssemakers (zie kadastertekening Woensel). Samen trokken ze er ook op uit om her en der te schilderen, onder andere enkele malen de watermolen te Gennep. 

3

Het tweetal maakte ook schilder uitstapjes tot aan Lieshout. Kerssemakers beschrijft: 

"Zoo hebben wij verscheidene schildersexcursies gemaakt in Nuenen en naar die mooie oude windmolen onder Lieshout waar ik later nog bij hem zo'n kranige forse studie zag met die vierkante schaapjes onder langs de molen."

Dit kan "de Vogelenzang" geweest zijn. Dit schilderij is helaas niet bekend. Onder het schilderij  "Narcissen in een Vaas" kwam met röntgenopnames ook een molen tevoorschijn die in een bebouwing stond, wat kan kloppen met de omgeving (zie scan van schilderij) van Lieshout, maar op de tekening niet te zien.  Er blijven nogal wat opties over welke molens en waar Van Gogh die molens schilderde. Ook zijn er nog wat andere claims, onder andere in Veldhoven. 

PS  

Merkwaardig.... of toeval!

Zelf woonde ik in een onbewoonbaar verklaarde woning aan de Lijmbeekstraat 293 te Eindhoven. De tuin liep door naar de Boschdijk en ongeveer op de plaats waar Van Gogh de betreffende tekening gemaakt zou kunnen hebben.  

Peter Nagelkerke, december 2014.